Ιλισσία έπαυλις (1840-1848), Maisonette (1840-1841), το Καστέλο της Ροδοδάφνης (1840 – δεν αποπερατώθηκε), η Οικία Roeser (περίπου 1842-1848), ο Ξενών (1846 – δεν αποπερατώθηκε) και η βίλα Plaisance 1846-1847).
Η Σοφία Ντε Μπαρμπουά ή όπως όλοι γνωρίζουμε Δούκισσα της Πλακεντίας, ήταν γνωστή στην Ελλάδα για την συμβολή της στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ’21 αλλά και για την φιλελληνική της στάση. Η Δούκισσα ήταν αμερικανογαλλικής καταγωγής γεννημένη στην Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ το 1785, δεν ήταν μόνο πλούσια και εξαιρετικά μορφωμένη αλλά ήταν και μια πολύ ενδιαφέρουσα προσωπικότητα που βρισκόταν στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος τόσο στο Παρίσι όσο και στην Αθήνα. Σε ηλικία 20 χρόνων παντρεύτηκε τον Κάρολο Λεμπρέν, Δούκα της Πλακεντίας, με τον οποίο έμεινε μαζί του 10 χρόνια. Το 1804 γεννήθηκε η κόρη της Καρολίνα – Ελίζα Λεμπρέν, την οποία και αγαπούσε παθολογικά. Το όνομα της Δουκίσσης είχε συνδεθεί με γεγονότα τα οποία την είχαν αναδείξει σε μια από τις πιο εκκεντρικές προσωπικότητες της εποχής. Εκτός από τα σεξουαλικά όργια στη βίλα της Πεντέλης για τα οποία είχε κατηγορηθεί, είχε ταριχεύσει το σώμα της κόρη της στο υπόγειο του σπιτιού της οδού Θερμοπυλών 1 στον Κεραμεικό, μετά από το χαμό της από πανώλη. Δεν μπόρεσε ποτέ να ξεπεράσει την απώλεια του παιδιού της, με αποτέλεσμα το γεγονός αυτό να την σημαδέψει για πάντα.

Η Δούκισσα ευεργέτησε, όχι μόνο το δημόσιο με τις δωρεές της αλλά και πολλούς φτωχούς της εποχής, δίνοντας τους χρήματα πουλώντας δικά της τιμαλφή.

Εικ.1.
Στην εικόνα 1 είναι το σπίτι της Δούκισσας (τώρα εκκλησία Άγιος Γεώργιος) Θερμοπυλών 1 στην Αθήνα, στο οποίο φυλασσόταν στο υπόγειο η ταριχευμένη κόρη της Δούκισσας.
Στις 19 Δεκεμβρίου του 1847, δέκα χρόνια μετά τον θάνατο του παιδιού της, το σπίτι πήρε φωτιά και καταστράφηκε ολοσχερώς μαζί με το ταριχευμένο σώμα της κόρης της. Η κατάσταση της χειροτέρευσε μετά από την τόσο μεγάλη καταστροφή και ξεκίνησε να χτίζει σπίτια σε διάφορες περιοχές της Αθήνας για να ξεχνάει την μεγάλη συμφορά της. Ανέλαβε την μόρφωση των θυγατέρων των αγωνιστών του ’21, καθώς πίστευε ότι η πνευματική καλλιέργεια είναι η μεγαλύτερη αρετή του ανθρώπου. Ίσως και γιατί έβλεπε στα κορίτσια αυτά το πρόσωπο της χαμένης κόρης της.
Η Δούκισσα έκτισε έξι κτίρια. Το Μέγαρο των Ιλισίων ή Ιλισσία έπαυλις (1840-1848), Maisonette (1840-1841), το Καστέλο της Ροδοδάφνης (1840 – δεν αποπερατώθηκε), η Οικία Roeser (περίπου 1842-1848), ο Πύργος ή Ξενών (1846 – δεν αποπερατώθηκε) και η βίλα Plaisance 1846-1847). Αυτά όμως που αποτελούν σημαντικές αρχιτεκτονικές δημιουργίες είναι το Μέγαρο των Ιλισίων, η Maisonnette και το Καστέλο της Ροδοδάφνης.

Το Καστέλο της Ροδοδάφνης έχει κτιστεί σε γοτθικό ρυθμό. Αμφισβητήθηκε η πατρότητα των κτιρίων και μετά από έρευνες, παρουσιάστηκε ως αρχιτέκτων ο Δανός Cristian Hansen (1803-1883). Μια νέα έρευνα όμως έδειξε ότι η Ροδοδάφνη κτίστηκε το 1840 με σχέδια του γάλλου αρχιτέκτονα André Couchaud (1813-1849). Όπως αναφέρει ο γάλλος αρχιτέκτων, έμεινε στην Ελλάδα μέχρι το 1840 και μετά ανέλαβαν Βαυαροί και Έλληνες αρχιτέκτονες την συνέχιση του κτιρίου. «Ο χαρακτήρας του Καστέλου με τους κλειστούς γωνιακούς πύργους εμφανίζεται μόνο στη μπροστινή όψη. Η πίσω όψη, η νότια, παρουσιάζει λεία επιφάνεια. Πάνω από το ισόγειο με τέσσερις άξονες, βρίσκεται ο πρώτος όροφος με έξι άξονες, τα παράθυρα του οποίου είναι μικρότερα από αυτά του ισογείου. Στο ισόγειο στη νότια πλευρά και στο ίδιο ύψος με αυτό είναι τοποθετημένη μια ευρύχωρη ταράτσα με πλευρικές σκάλες. Είναι αξιοσημείωτο ότι η νότια όψη της Maisonnette παρουσιάζει τον ίδιο αρχιτεκτονικό τύπο με τη νότια όψη της Ροδοδάφνης. Η τριαδική διάταξη της νότιας όψης του Καστέλου της Ροδοδάφνης, τονίζεται ακόμη περισσότερο με δύο πλευρικά ανοίγματα του πρώτου ορόφου. Οι τοίχοι του κεντρικού κτιρίου της Ροδοδάφνης, εκτός από το μεσαίο τμήμα της βόρειας όψης στον πρώτο και δεύτερο όροφο, είναι επενδυμένοι με πεντελικό μάρμαρο. Οι γοτθικίζουσες μορφές παρουσιάζουν μεγάλη συγγένεια με γοτθικά, μη εκκλησιαστικά κτίρια της Ιταλίας. Είναι επομένως περισσότερο ιταλικές παρά αγγλικές. Ο Couchaud επιδίωξε και κατάφερε να συνδυάσει τον γοτθικό ρυθμό με την κλασικιστική αρμονία. Το Καστέλο της Ροδοδάφνης αποτελεί ένα εξαιρετικό δείγμα του ελληνικού ρομαντισμού.» Πηγή: (https://docplayer.gr/4582540-Andre-couchaud-o-arhitekton-toy-kasteloy-tis-rododafnis-stin-penteli.html )

Η Δούκισσα της Πλακεντίας ήταν πολύ αγαπητή στο κόσμο. Πέθανε τον Μάιο του 1854, σε ηλικία 69 χρονών μέσα στο σπίτι της στην Πεντέλη και την έθαψαν όπως είχε η ίδια ζητήσει, μαζί με την τέφρα της κόρης της. Η κηδεία της ήταν μεγαλοπρεπέστατη και ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της εποχής.

Εικ.2.
Ο τάφος της είναι μάλλον έργο του Σταμάτη Κλεάνθη ή μπορεί και του Βαυαρού Φρίντριχ Φον Γκέρτνερ. Έχει σχήμα ναόσχημης σαρκοφάγου με τέσσερις κίονες δωρικού ρυθμού στις άκρες του. Δυστυχώς ο τάφος της συλήθηκε το 1946 από τυμβωρύχους που αναζητούσαν τιμαλφή. Βεβήλωσαν και διασκόρπισαν τα οστά της Δούκισσας χωρίς να βρουν τίποτα.
Τα ανυπολόγιστης αξίας σπίτια της Δούκισσας, δωρίστηκαν στο Ελληνικό Δημόσιο. Το Μέγαρο της Δούκισσας της Πλακεντίας στην Βασ. Σοφίας ανακαινίστηκε και στεγάζεται σήμερα το Βυζαντινό Μουσείο.

Εικ.3.
Στο σπίτι του Κεραμεικού όπου βρισκόταν ταριχευμένο για 10 χρόνια το σώμα της Ελίζας, χτίστηκε το 1899 το Ορφανοτροφείο Χαντζηκώνστα, σήμερα βρίσκεται ο Ναός του Αγίου Γεωργίου. (Εικ.4.)

Εικ.4.
Ένα επίσης σημαντικό αρχιτεκτονικό κτίσμα της Δούκισσας είναι οι 5 καμάρες. Μια λευκή γέφυρα κατασκευασμένη εξολοκλήρου από μάρμαρο, η οποία δημιουργήθηκε με σκοπό να εξυπηρετήσει στη μεταφορά του πεντελικού μαρμάρου, το οποίο χρησιμοποιήθηκε στο κτίσιμο της βίλας των Ιλισίων.

Η βίλα της Πεντέλης, αφού πέρασε στην κατοχή του ελληνικού Δημοσίου και εγκαταλείφθηκε περίπου για έναν αιώνα, παραχωρήθηκε αργότερα στον βασιλιά Κωνσταντίνο για να την χρησιμοποιήσει ως εξοχική κατοικία του, ενώ σήμερα ανήκει στο Δήμο Πεντέλης όπου και φιλοξενεί το Δημοτικό Πολιτιστικό Κέντρο.
Ο Αρχιτεκτονικός αυτός θησαυρός της Δούκισσας της Πλακεντίας, συνεχίζει να στολίζει την Αθήνα. Μπορεί τα κτίρια να έχουν χάσει την αίγλη του παρελθόντος, όμως δεν χάνουν ποτέ το αρχιτεκτονικό τους ενδιαφέρον. Πάντως μέχρι και σήμερα η πατρότητα όλων των κτιρίων της Δούκισσας είναι αμφισβητούμενη.
Διαδικτυακές πηγές:
1. https://docplayer.gr/4582540-Andre-couchaud-o-arhitekton-toy-kasteloy-tis-rododafnis-stin-penteli.html ημ. και ώρα προσπέλασης 03/03/2019 19:30
2. https://docplayer.gr/4582540-Andre-couchaud-o-arhitekton-toy-kasteloy-tis-rododafnis-stin-penteli.html ημ. και ώρα προσπέλασης 03/03/2019 18:00
3. http://opath.gr/archives/portfolio_page/%CE%B1%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CF%87%CF%8E%CF%81%CE%BF%CF%82-%CE%BC%CE%B5%CE%B3%CE%AC%CF%81%CE%BF%CF%85-%CE%B4%CE%BF%CF%85%CE%BA%CE%AF%CF%83%CF%83%CE%B7%CF%82-%CF%80%CE%BB%CE%B1%CE%BA%CE%B5
4. http://mdpfriends.gr/%CF%80%CE%BF%CE%B9%CE%BF%CE%B9-%CE%B5%CE%AF%CE%BC%CE%B1%CF%83%CF%84%CE%B5/

Σύνταξη

Πολυξένη Γκιούρη.
03/03/2019