Η γενιά του 1910
Δημιουργεί ποίηση φιλοσοφικών αναζητήσεων, μεγάλων οραμάτων και επικής έκτασης. Έχει επηρεασθεί από τις ιδέες του Nitche και τη θεωρία του υπεράνθρωπου.

Η ποίηση του Σικελιανού χωρίζεται σε τρεις περιόδους:
1909 – 1917 παγανιστική: έργα «Αλαφροΐσκιωτος», «Πρόλογος στη ζωή».
1917 – 1934 «Μήτηρ Θεού», «Πάσχα Ελλήνων».
1935 – 1947 Τραγωδίες.

(1η περίοδος 1909 – 1917)
Έργα παγανιστικά, υμνείται ο φυσικός κόσμος και κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο οι αρχαίες ελληνικές θεότητες.
Αλαφροΐσκιωτος(1909) (αυτός που βλέπει τα αόρατα μαγικά πνεύματα
Γραμμένος σε πρώτο ενικό πρόσωπο, υμνείται ο τόπος γέννησης του Σικελιανού (Λευκάδα), οι τοπικές παραδόσεις της και ο ίδιος ο ποιητής. Ως έργο έχει επηρεασθεί από τον Ιταλό ποιητή
Ραψωδίες του Ιονίου (1909): αισθησιασμός, γαλήνη, περιγραφή ιδιωτικών στιγμών, συντροφιά γυναικών στις ακτές του ιονίου.

Πρόλογος στη ζωή (1915-17, 1947) πέντε συνθέσεις, συνείδηση της γης μου, συνείδηση της φυλής μου, συνείδηση της γυναίκας, συνείδηση της πίστης, συνείδηση της προσωπικής δημιουργίας.

Λυρικά α: κομψά, εκφραστικά λιτά και μετρικά παραδοσιακά ποιήματα.

Β’ περίοδος (1917 – 1934):

Εν μέρει χριστιανική εν μέρει δελφική-στροφή του Σικελιανού από τολμηρούς μετρικούς πειραματισμο ύς στον παραδοσιακό 15συλλαβο.
Ενασχόλησή του με τη Δελφική ιδέα.
«Μήτηρ Θεού»: και αυτό είναι πενταμερές ποίημα. Πρόκειται για ύμνο στην Παναγία, στη Γυναίκα, στη Μάνα Φύση. Έχει έντονο λυρισμό γιατί ο θάνατος δεν παρουσιάζεται ως τέλος της ζωής, αλλά ως πηγή ζωής μέσα στον αέναο κύκλο της δημιουργίας.
Πάσχα των Ελλήνων (1918-1935): εκτενές σύνθεμα-ανολοκλήρωτο-αφήγηση του χριστού, η εκ νέου αφήγηση της ζωής του Χριστού, εμπλουτισμένη με στοιχεία από τα απόκρυφα Ευαγγέλια. Το έργο διέπεται από λυρισμό γιατί ο Χριστός νικάει τον Θάνατο. Σκοπός του έργου (όπως και η «Μήτηρ Θεού») να αποτελέσει παράγοντα εθνικής αναμόρφωσης λόγω της κρίσιμης περιόδου της Μικρασιατικής καταστροφής.
Ο Δελφικός Λόγος. συμβατικό ζευγαρωτό 15συλλαβο ουσιαστικά ένα ιδεολογικό μανιφέστο της δελφικής ιδέας.

Γ’ περίοδος (1935 – 1947): Επίκεντρο η μεταφυσική διάσταση της ζωής. Ο λόγος είναι ταπεινός, φιλικός και αφηρημένος. Γράφει τραγωδίες που έχουν αρχαιοελληνική θεματική και ιδεολογικά υπερφορτωμένες και στην ουσία είναι λυρικά δράματα, δηλαδή ποίηση γραμμένη για να απαγγελθεί από σκηνής.

Λυρικά Β΄: από έμφαση στις αισθήσεις και το φυσικό κόσμο μετατοπίζεται στη μεταφυσική διάσταση της ζωής.

Θεματική: φύση και μύθος, τρίτο αγαπημένο θέμα, η γυναίκα ο έρωτας. Βαθύτατα ερωτικός και αισθησιακός υμνεί την γυναίκα ως ιερό σύμβολο γονιμότητας, αλλά και μούσα του ποιητή. Τέταρτη βασική θεματική ενότητα η ίδια η ποιητική και ο εαυτός του ως ένα χαρισματικό λυρικό υποκείμενο.

Τεχνοτροπία: ρομαντικός αλλά όχι σε όλα τα ποιήματα. Εργαστηριακός με επιμονή στην επεξεργασία που δημιουργεί κλασικές αρμονικές ποιητικές μορφές. Αισθητές οι επιρροές από τον γαλλικό συμβολισμό. Καθαρή ποίηση, ενορχήστρωση του λόγου, συντακτική ανάπτυξη, επιθετικοί προσδιορισμοί, έντεχνη επανάληψη λέξεων, μιλάμε για σικελιανική γραφή.

Μορφολογία: μορφικοί πειραματισμοί, ακραίες αντίθετες ποιητικές μορφές. Αυστηρότατες τεχνικές προδιαγραφές.
Γλώσσα: απ’ όλες τις περιόδους, νεοελληνικής, ομηρικής, μεσαιωνικής και νεώτερης σύνθετης γλωσσικής διαστρωμάτωσης. Ένθερμος δημοτικιστής και θύμα του γλωσσικού ζητήματος.
Ιδεολογία-κοσμοθεωρία: Ακολουθεί το φιλοσοφικό ρεύμα της αντιλογοκρατίας
(ιρρασιοναλισμός)=αντίδραση στις ορθολογικές αρχές του διαφωτισμού, πίστη στην ευτυχία και με την ενόραση, το ένστικτο, τη θέληση, το συναίσθημα. Δελφική ιδέα (όραμα συνεργασίας και συναδέλφωσης των λαών με κέντρο τους Δελφούς)

Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)

«Στον Ακροκόρινθο»
Το ποίημα αποτελεί σονέτο, μια από τις δυσκολότερες μορφές της παραδοσιακής ποίησης. Η περήφανη διαβεβαίωση ότι μπορεί να τιθασεύσει το άλογό του φανερώνει την καλλιτεχνική αυτοπεποίθηση του Σικελιανού, ο οποίος αισθάνεται απόλυτα ικανός να χειριστεί την ορμητική έμπνευσή του, υποτάσσοντας την στην περιορισμένη μορφή του σονέτου.

«Παν»
Ανήκει στην α’ περίοδο Λυρικά. Έκδηλα παγανιστικό. Τράγος: πανάρχαιο σύμβολο γονιμότητας και σεξουαλικής ορμής, σύμβολο του θεού Πανός. Σύνδεση φύσης – μύθου. Μεσημέρι: ιερή ώρα για τον Σικελιανό (η ενέργεια της φύσης βρίσκεται στην απώτερη έντασή της και αγγίζει το θείο). Εκφραστική λιτότητα, ρεαλιστική ακρίβεια, ανάλαφρος δοξαστικός τόνος, ευδαιμονική διάθεση.

«Γιατί βαθιά μου δόξασα»
Ήδη από τους τίτλους καταλαβαίνουμε την αντίθεση (μελαγχολία =/= δοξολογία). (απαισιοδοξία =/= αισιοδοξία)

«Μήτηρ Θεού» (1917-1919) πενταμερές ποίημα, ύμνος στη Παναγία αλλά και στην γυναίκα, ως μάνα φύση και μήτρα της ζωής. Λυρική μελέτη θανάτου. Ο θάνατος αναδεικνύεται σε πηγή ζωής μέσα στο κύκλο της δημιουργίας.

«Ιερά Οδός» Πληγή, ραγισματιά, ναυάγιο, ήλιος απειλητικός. Σκότος ευπρόσδεκτο καθώς τον βυθίζει σε ένα απόλυτο λυτρωτικό σκοτάδι θείας αποκάλυψης. Το μήνυμα: αισιόδοξο, ότι θα έρθει μια στιγμή που σκλάβος και δυνάστης θα συμφιλιωθούν και τότε θα επέλθει η παγκόσμια αδελφοσύνη και αρμονία.
Η θεμελιώδης διαφορά: η αισιοδοξία εδώ δεν εμφανίζεται ως μια δεδομένη εξαρχής ψυχική κατάσταση, αλλά ως αποτέλεσμα μια επίπονης διαδικασίας μύησης, ως ένα είδος κάθαρσης μετά το πάθος του ποιητή.
Επίσης, ο υψηλότονος λυρισμός έχει δώσει τη θέση του σε έναν τόνο ταπεινόφρονα, ο οποίος ωστόσο δεν στερείται μεγαλοπρέπειας.
Πολυξένη Γκιούρη
22-1-2019